ب. آسیب شناسی سیاسی

ب. آسيبشناسي سياسي

امام علي(عليه السلام) علل افول دولتها را چهارعامل ميداند: تباه نمودن اصول اساسي، فريبكاري، مقدم داشتن فرومايگان و مؤخرداشتن فرزانگان. (2) عوامل فوق از ضعف يا سوءمديريت مسئولان حكومتي ناشي ميشود و به تضعيف مشروعيت دولت ميانجامد.

در ارتباط با آسيبشناسيسياسي انقلاب اسلامي ايران با عنايت به رهنمودهاي رهبران فكري و سياسي انقلاب ميتوان به موارد ذيل اشاره نمود:

1. ناتمام گذاشتن آرمانهاي نهضت; به تعبير استاد مطهري متأسفانه تاريخ نهضتهاي اسلامي صدساله اخير، يك نقيصه در رهبري روحانيت شيعه را نشان ميدهد و آن اينكه روحانيت نهضتهايي را كه رهبري كرده تا مرحله پيروزي بر خصم ادامه نداده است. (3)

در مورد انقلاب اسلامي ايران هرچند وضعيت متفاوت است، ولي هنوز تمامي آرمانهاي داخلي و خارجي انقلاب جامه عمل بهخود نپوشيده است. تلاش در جهت تقويت و اجراي اين آرمانها از طريق

ــــــــــــــــــــــــــــ

1. رك: مقدمه ابنخلدون ، ترجمه محمدپروين گنابادي، صص 320 ـ 317. البته نبايد فراموش كرد كه اين حركت دوراني از ديدگاه ابنخلدون، شكل جبري دارد و 120 سال به طول ميانجامد. ذكر نظر ابنخلدون بهمنظور روشنشدن تأكيد نويسندگان بر نقش سوءتجمل و دنياطلبي است.

2. يستدل علي ادبار الدول باربع: تضييع الاصول و التمسك بالغرور و تقديم الارذال و تأخير الافاضل . ( غررالحكم و دررالكلم ، ش 7835، ص 342)

3. مطهري، بررسي اجمالي نهضتهاي اسلامي در صد ساله اخير ، ص 92.

[172]

افزايش آگاهيهاي عمومي و بسيج امكانات، به افزايش اقتدار و استحكام داخلي و نفوذ بينالمللي انقلاب ميانجامد.

2. ابهام طرحهاي آينده; انقلاب بايد طرحهاي روشن و خالي از ابهام و مورد قبول وتأييد رهبران
ارائه دهد تا جلوي ضايعات گرفته شود. (1) تجربه نشان داده است كه كليگويي و روشن نبودن طرحهاي آينده به تناقض در عمل منجر ميشود و ضايعات اساسي بهبار ميآورد.

3. رخنه فرصتطلبان; فرصتطلب كسي است كه نسبت به آرمانهاي انقلاب بياعتقاد يا بيتفاوت و در تلاش براي تأمين منافعشخصي خويش است. استادمطهري در اينرابطه ميگويد:

هر نهضت مادام كه مراحل دشوار اوليه را طي ميكند سنگينياش بر دوش افراد مؤمن، مخلص و فداكار است. اما همينكه بهبار نشست و يا لااقل نشانههاي باردادن آشكار گشت و شكوفههاي درخت هويدا شد، افراد فرصتطلب نفوذ ميكنند... تا آنجا كه انقلابيون مؤمن و فداكاران اوليه را از ميدان به در ميكنند... انقلاب فرزند خور نيست، غفلت از نفوذ و رخنه فرصتطلبان است كه فاجعه بهبار ميآورد... مبارزه با رخنه و نفوذ فرصتطلبان عليرغم تظاهرات فريبندهشان يكي از شرايط اصلي ـ حفظ ـ يك نهضت در مسير اصلي است. (2)

4. تفرقه و درگيرشدن در گرداب اختلافات داخلي و استفادهنكردن از نيروهاي بالقوه مردم; همانگونه كه اشاره شد امام علي(عليه السلام) راز تداوم انقلاب را دوري از تفرقه و تحكيم اركان مودت و محبت و ترغيب و توصيه نسبت به آن معرفي مينمايد. مهمترين عامل تهديدكننده بالندگي يك ملت از ديدگاه آن حضرت عبارت است از: كاشتن بذر نفاق و كينه در سينه، پشت كردن به يكديگر، ترك ياري همنوعان و تبديل الفت و محبت به پراكندگي و تفرقه. (3)

بنيانگذار جمهوري اسلامي ايران نيز پيوسته بر دوري از تفرقه و لزوم وحدت براي تداوم انقلاب تأكيد داشتند.

از ديدگاه ابنخلدون نيز عصبيت مهمترين عامل اعتلاي يك ملت و تمدن محسوب ميشود. عصبيت به مثابه رشته مشتركي، خانواده ملت را بههم پيوند ميدهد.

5. شفاف نبودن مواضع گروهها، افراد و جناحها در سطح جامعه.

6. بيتفاوتي مردم نسبت به سرنوشت كشور و اصالتيافتن منافع شخصي و غيرسياسيشدن

ــــــــــــــــــــــــــــ

1. همان ، صص 97 ـ 96.

2. همان ، صص 94 ـ 93.

3. نهجالبلاغه ، خطبه 192.

[173]

دانشگاهها; انقلاب به مثابه موجودي زنده است كه براي دوام خود نياز به تغذيه دارد. ساختن نيروهاي انقلابي و مؤمن از نسلهاي جديد، از مهمترين عوامل تداوم انقلاب محسوب ميشود.

7. ايجاد ترديد در آرمانهاي انقلاب و به فراموشيسپردن يا تضعيف شعار استقلال و آزادي;

8. در خطر قرارگرفتن امنيت مظلومين; عدم امنيت حقوقي، سياسي، جاني، مالي و حيثيتي مردم زمينه را براي رخنه و تقويت مخالفان انقلاب باز ميكند;

9. جدي نگرفتن تخصص در امر حكومت و سياست;

10. بروز ابهامات و چالشهايي در سياست خارجي; از طريق ابهام در مفهوم و مرز منافع ملي، نداشتن استراتژي مشخص و عقلاني، گرفتارآمدن در ساختاري غير پويا و ناكارآمد و روزمرگي و مشخصنبودن كامل روند تصميمگيري.

11. بازگشت استعمار بهطرق آشكار و نهان و وابستگي نظامي و سياسي بهقدرتهاي بيگانه.